Samenvatting presentatie 3 april 2025 door Martijn Jonker - Hoofd Communicatie Gemeente Zaanstad 

AI-gedreven Communicatie
in het Publieke Domein 

AI is geen hype of losstaande technologie. Het is een andere manier van denken, organiseren en werken.
Door te blijven leren, bewust te experimenteren en ethisch te handelen, bouwt de gemeente Zaanstad aan een toekomst waarin AI bijdraagt aan publieke waarde:
betere dienstverlening, hogere kwaliteit van werk, en een overheid die betrouwbaar is.

Waar staat Generatieve AI nu?

Generatieve AI (GenAI) ontwikkelt zich razendsnel en is inmiddels niet meer weg te denken uit het publieke domein. In Zaanstad wordt GenAI voor uiteenlopende toepassingen ingezet: van het opstellen van beleidsteksten tot het sneller beantwoorden van burgervragen via chatbots. Met tools als Microsoft Copilot, ChatGPT, DALL·E en Midjourney wordt het eenvoudiger om informatie te analyseren, documenten te genereren en communicatie te stroomlijnen.

Enkele praktijk voorbeelden:

  • Snel notuleren en gespreksverslagen opstellen
  • Efficiënt bezwaarprocedures verwerken (zoals WOZ-aanvragen)
  • Beleidsteksten en presentaties genereren in begrijpelijke taal (B1)
  • Chatbots inzetten voor klantcontact en interne ondersteuning

Gemeente Zaanstad staat nog aan het begin van deze reis, maar de eerste stappen zijn gezet: AI wordt niet langer gezien als een apart project, maar als een fundamenteel andere manier van werken. Ze zijn gestart met trainingen en experimenten, en werken toe naar structurele inbedding in hun processen.

De ethische kant van AI

Gebruik van AI gaat hand in hand met verantwoordelijkheid. Vijf ethische principes staan centraal in het gebruik van AI bij Zaanstad:

  1. Transparantie – Begrijpen gebruikers waarom AI een bepaalde beslissing neemt?
  2. Gelijkheid – Wordt iedereen eerlijk behandeld of sluipen er vooroordelen in?
  3. Verantwoordelijkheid – Wie is aansprakelijk als er iets misgaat?
  4. Menselijke controle – Houdt de mens het laatste woord?
  5. Veiligheid & betrouwbaarheid – Werkt het systeem zoals bedoeld, ook onder stress?

Bij Zaanstad houden medewerkers altijd de eindcontrole over wat AI genereert. Ze zetten AI in om werk te efficiënter en effectiever te werken, niet om mensen te vervangen. Daarbij wordt intern bewustzijn gestimuleerd via workshops, AI-geletterdheid en ethische toetsing binnen stuurgroepen.

1
2
3-1
4-1
5-1
6-2
7-1
8-1
9-1
10-1

Privacy & juridische vraagstukken

De inzet van AI raakt direct aan wetgeving zoals de AVG (GDPR) en de aankomende EU AI Act. De gemeente Zaanstad neemt deze kaders serieus en hanteert de volgende spelregels:

  • AI mag pas worden ingezet als het voldoet aan privacywetgeving.
  • Gegevensopslag moet transparant zijn: waar staan de data, en hoe lang worden ze bewaard?
  • Gevoelige informatie wordt alleen gedeeld binnen beveiligde omgevingen.
  • Experimenten worden zorgvuldig gedocumenteerd en er wordt rekening gehouden met de juridische impact, ook w.b. aansprakelijkheid en transparantie.

De gemeentelijke IBD heeft gewaarschuwd voor de risico’s van o.a. Microsoft Copilot. Deze risico’s worden niet zonder meer geaccepteerd, maar ondervangen met strikte databeveiliging en zorgvuldige beoordeling van toepassingen.

AI bij de gemeente Zaanstad

Zaanstad is actief aan het leren én doen. Enkele concrete voorbeelden van toegepaste AI:

  • Chatbot op de website voor het afhandelen van veelgestelde vragen.
  • Automatische tekstgeneratie voor beleid en raadsstukken.
  • Ondersteuning bij bezwaarprocedures, zoals WOZ.
  • Workshops en trainingen waarin medewerkers leren hoe veilig en effectief AI-tools te gebruiken.
  • AI-kennis als speerpunt in de organisatieontwikkeling.

De gemeente evalueert regelmatig de impact en stuurt bij waar nodig. Daarbij werken ze nauw samen met privacy officers, juridische experts, IT en P&O om een verantwoorde en mensgerichte inzet van AI te waarborgen.
11